Door Jurryt van de Vooren 14-2-2012
Gratia Schimmelpenninck van der Oye is afgelopen weekend op 99-jarige leeftijd overleden. Dat meldt de Nederlandse Ski Vereniging op haar website. Ze deed in 1936 als eerste Nederlandse vrouw ooit mee aan de Winterspelen. Haar vader was voorzitter van het NOC tijdens de Spelen van Amsterdam.
Gratia Schimmelpenninck van der Oye was de derde dochter van de voorzitter van het NOC ten tijde van de Olympische Spelen in Amsterdam. Ze werd geboren in Doorn, de gemeente waar haar vader de burgemeester van was. Het was toevallig de plaats waarnaar de Duitse keizer vluchtte na de Eerste Wereldoorlog.
Ze was van adellijke afkomst en sinds haar huwelijk in 1939 met Henri van den Bergh leverde dat haar een indrukwekkende naam op: Gratia Maria Margretha Baronesse van den Bergh – Schimmelpenninck van der Oye.
Opgegroeid in een olympisch milieu, 
begon ze als negentienjarige ze met de alpinesport, gesteund door haar ouders. Voor hun dochter kochten ze een huisje in het Oostenrijkse Kitzbühl, waar ze lekker kon stoeien. Voor haar trainingen sloot ze zich aan de bij haar mannelijke collega’s. Halverwege de jaren dertig bouwde ze een internationale naam op in haar sport.
Eerste Nederlandse vrouw op de Winterspelen
Het is heel apart, maar de eerste Nederlandse vrouw op de Olympische Winterspelen stond niet op het ijs, maar op de ski. In 1936 behoorde Schimmelpenninck van der Oye – toen nog freule – namelijk tot de Nederlandse olympische ploeg.
Deze Winterspelen waren in het Duitse Garmisch Partenkirchen en dienden als generale repetitie voor de beruchte Nazi-Spelen in Berlijn een half jaar later. Vanzelfsprekend was ook haar vader hier.
Dat hij aanwezig was, kwam goed uit, want heel even dreigde voor Gratia uitsluiting van deelname. Vlak voor de wedstrijd op het onderdeel alpineski kreeg ze volkomen onverwacht de mededeling dat ze wegens overtreding van de amateurbepalingen niet mocht meedoen. Haar vader benaderde hierop meteen Reichssportführer Hans von Tschammer und Osten, die nergens van wist en de uitsluiting ongedaan maakte.
De wedstrijd viel tegen. Dagblad Het Vaderland schreef: ‘Freule Schimmelpenninck was met haar resultaat niet tevreden. Zij was tweemaal gevallen.’ Ze eindigde als veertiende.
Louis Quarles van Ufford, vice-president van het Nederlands Olympisch Comité, was ook aanwezig bij deze Winterspelen. Hij maakte filmbeelden hiervan, die heel bijzonder zijn, omdat Adolf Hitler ook hierop is te zien. Er bestaan maar weinig filmbeelden met Hitler van zo nabij, die zonder toestemming zijn gemaakt. Kijk maar, ook omdat ze een goed sfeerbeeld geven van de wereld, waarin Gratia zich toen leefde.
In 1994 keek Schimmelpenninck bij radioprogramma Met het oog op morgen terug op die politieke kant van die Winterspelen: “Kijk, in 1936 wisten we eigenlijk nog vrij weinig hoe het allemaal in Duitsland toeging. Nee, daar dachten we niet zo aan. Je wist ook niet wat je later wist.”
Geen internationale wedstrijden
Na deze Spelen trok ze zich terug uit de internationale skiwereld, 
blijkt uit een artikel op 26 januari 1938 in Het Vaderland. ‘Jkvr Schimmelpenninck v.d. Oye zal niet meer deelnemen aan inter. wedstrijden’ kopte het artikel. Ze was weliswaar in training voor de Nederlandse kampioenschappen, maar daar bleef het bij. “Ik heb in twee jaar niet geskied, voel me nu echter weer geheel thuis op mijn latten. De internationale ski-sport is voor mij afgeloopen. Daarvoor ben ik er te lang uit geweest.”
Ze zou nog Nederlands kampioene Renklasse zijn in 1939 en 1947. Net als haar vader trok het vergadercircuit haar aan en werd zo de eerste vrouw in het bestuur van de Internationale Ski-Federatie. Met grote interesse bleef ze haar sport volgen.
Tientallen jaren later stond ze opeens weer in de belangstelling, maar niet meer als sporter. De baronesse begon in 1969 aan een nieuwe loopbaan met de Gratia Club voor Slankblijvers. Op 4 januari 2005 besteedde Andere Tijden een aflevering aan de geschiedenis van het afslanken, waarin Gratia nog een rol speelde.