(door Bab Barens)
Op 2 mei jl. was het 50 jaar geleden dat in Nederland voor het eerst een Europa Cup 1 finale (in 1992 omgedoopt tot Champions League) werd gespeeld. In het Olympisch Stadion van Amsterdam ging de finale tussen Benfica en Real Madrid. Het werd een legendarische finale, misschien wel een van de beste ooit gespeeld. De ruststand was 2-3 voor Real Madrid, eindstand 5-3 voor Benfica.
Het duel stond onder leiding van de autoritaire scheidsrechter Leo Horn, bekend textielhandelaar in Amsterdam. Die wedstrijd was ook de definitieve doorbraak van een van de grootste voetballer aller tijden: de twintig- jarige Silva Ferreira Eusebio. Doping controle rondom voetbal bestond nog niet in die jaren. Was er aan de kant van Benfica hiervan sprake geweest en verklaarde dat, het bijna ongelooflijk tegen het bijna onverslaanbare Real Madrid? We zullen het nooit weten of de geruchten van toen, waarheid waren.
Het is 2 mei 1962, wanneer het Olympisch stadion van Amsterdam onder heerlijke weersomstandigheden, het decor is van de zevende finale van de op dat moment zo genoemde Europa Cup 1. Real Madrid al in het bezit van vijf Europa Cups met sterren als Di Stefano, Puskas, Gento en Santamaria zou die avond ‘slachtoffer’ worden van de veel jongere ploeg van Benfica, met spelers als doelman Costa de Peirera, Germano, Augusto en ene Eusebio, in een weergaloze voetbalshow. Het harmonie orkest van de Koninklijke Scheepjeswol-fabrieken uit Veenendaal had de 64.000 toeschouwers in de uitpuilende Kuip van directeur Dick Bessem, reeds in de juiste stemming gebracht. Een dag eerder kon er op het Rembrandtplein van Amsterdam alleen op de ‘zwarte markt’ nog kaarten voor het duel worden gekocht. Een zitplaats van 7.50 ging grif voor 50 gulden van de hand. Maar vlak voor de wedstrijd bleef men zitten met de kaarten en daalde de prijs toch slechts één enkele gulden!
Het officiële programma boekje, toen al fraai versierd met tekeningen van tekenaar Dick Bruynesteyn, opende met de woorden: “U bent vandaag niet zomaar een bezoeker, nee u bent een feestganger. Een feest ter gelegenheid van het Gouden jubileum van de N.V. Het Nederlands Sportpark , heet Benfica tegen Real Madrid. Hoe het ook zal aflopen, het wordt een opwindend feest. Proost!” En opwindend werd het in een wedstrijd met een duidelijk Nederlands tintje. Want de beste scheidsrechter van dat moment Leo Horn, mocht dit duel leiden. De Amsterdamse textielhouder, altijd tiptop gekleed met strak naar achter gekamde haren en gebruind gezicht, leidde het duel zoals hij in die jaren gewoon was: bijna arrogant. Hij duldde geen tegenspraak, maakte soms zijn eigen spelregels, maar kreeg wel veel respect van de spelers. Je was in die jaren voor of je was tegen Horn.
Dat respect komt ver in de tweede helft tot uiting. Bij de stand 3-3 geeft Horn aan Benfica een strafschop, waaruit Eusebio 4-3 voor de Portugezen scoort. De Spanjaarden doen er alles aan om gelijk te komen en dat lijkt te gebeuren als grootmeester Alfredo di Stefano op weg naar het doel ten val komt. “Geen strafschop”, beslist Horn. De Spanjaarden bestormen onze landgenoot. Het fluitje wordt zelfs uit zijn hand geslagen en valt met een boog verder op in het gras. Ineens uit een kluwen van spelers maakt de gifkikker van Real, Tejada, zich los om het blaasinstrument niet zoals verwacht de grond in te boren of de tribune in te trappen. Nee, hij pakt keurig het fluitje op en baant zich een weg door zijn woedende medespelers en overhandigt het kleinood netjes aan ‘meneer’ Horn en spreekt de legendarische woorden: “Alstublieft meneer Horn”.
De ruststand in dit het duel was 3-2 voor Real Madrid. Alle drie de doelpunten van Real werden gescoord met het geweldige linkerbeen van het Hongaarse ‘kanon’ Ferenc Puskas en er leek niets aan de hand voor de Spaanse ploeg. Maar dat pakte in de tweede 45 minuten heel anders uit. Benfica beschikte over ‘ongekende reserves’. In de verbitterde afweerslag die toen ontstond verloor de ‘Koninklijke’ al haar glans. Benfica was niet meer te houden. Ook Eusebio was niet meer af te stoppen. Nadat Coluna de gelijkmaker had gescoord kon de in Mozambique geboren Eusebio alleen nog worden afgestopt door hem neer te leggen. Nadat hij was opgelapt schoot hij zelf de strafschop binnen (3-4). De jonge Portugese ploeg beheerste het boeiende gevecht en in de 68e minuut werd het zelfs nog erger voor Real toen Eusebio zijn tweede doelpunt binnen knalde (3-5). De ploeg van trainer Bela Guttman Benfica bevroor de wedstrijd en Real was uitgeblust. De Spanjaarden hadden 12.000 gulden !!!! ,als premie voor het winnen van de Cup, misgelopen. Leo Horn wachtte totdat doelman Costa Pereira van Benfica, die bal kon oppakken of het een tennisbal was, een uitrap moest nemen. Horn stapte vervolgens snel naar hem toe en nam de wedstrijdbal als souvenir in zijn bezit en floot voor het einde.
Maar de volgende vraag bleef hierna lang bestaan. Want toen velen Portugezen het veld overstroomden en uitzinnig feest vierden, ging in de gangen van het Olympisch stadion als snel het gerucht in het rond dat enkele spelers van Benfica misschien wel stimulerende middelen zouden hebben gebruikt. Zo’n uitslag kon toch niet !. Benfica had bij aankomst op Schiphol al problemen gehad met de douane toen men 200 liter wijn wilde invoeren. Maar niemand kon op die geruchten echt een antwoord geven. Bovendien doping controle in de voetbalwereld bestond niet in die jaren. Een ding was wel zeker. Eusebio wordt na de glorieuze triomf van zijn ploeg, gillend in zijn blote bast, schuim op de lippen en rollende ogen en onverstaanbare klanken uitbrengend, ondersteund door een Amsterdamse politieagent (!) en verzorger naar de kleedkamer gebracht.
Ook rechtsbuiten Angelo wordt vijf minuten later, in een deken gewikkeld, zelfs naar binnen gedragen. Eusebio, lag op dat moment daar al met gesloten ogen op de massagetafel, schokkend over zijn hele lichaam. En onderzocht door een begeleidende arts, die vervolgens in diverse talen om een tweede dokter roept. Als excuus werd opgegeven dat het Eusebio allemaal te veel was geworden. Hij was als eenvoudig schelpenvisser uit Mozambique (toen nog een Portugese kolonie) naar Benfica gekomen en had dit nog nooit meegemaakt. Eusebio was de ontdekking geweest van een Nederlandse Pater, Henk Beurkens uit Brakkenstein bij Nijmegen, die hem zeven jaar lang in zijn parochie van de Heilige Anna in Mozambique in de hoofdstad Lourenco Marques onder zijn hoede had gehad en waar Eusebio in het ‘schoolelftal’ speelde.
Niet wetend wat er zich allemaal in de kleedkamer afspeelt staat in de gang van het stadion een mooi Amsterdams meisje geduldig op Eusebio te wachten met een bos vuurrode tulpen in de handen die zij aan ‘zwarte parel’ wil geven. Een kleine wat oudere vrouw in het rood gekleed, de kleuren van Benfica, omhelst en kust iedereen die in haar buurt staat tot zelfs een politie agent aan toe en wil met iedereen dansen en iedereen danst ook met haar. Trainer Bela Guttmann van Benfica verwoordt in de catacombe de geweldige zege van zijn ploeg met: “E pluribus unum” (Uit veelheid een).
Dit alles ging buiten de Nederlandse toeschouwers om, maar ze waren die avond wel getuigen geweest van een triller van groot historisch waarde in een zinderend Olympisch Stadion. En op het Leidse- en Rembrandtplein, in de zwoele nacht van Amsterdam, werd tot diep in de nacht door duizenden Portugezen nog uitbundig feest gevierd.